Οι κερδοσκόποι της κλιματικής αλλαγής

Οι κερδοσκόποι της κλιματικής αλλαγής
Του ΑΧΙΛΛΕΑ ΦΑΚΑΤΣΕΛH
Ελευθεροτυπία 22-8-2010

Καθώς οι εικόνες των καταστροφών από τα ακραία καιρικά φαινόμενα που σαρώνουν το βόρειο ημισφαίριο του πλανήτη εξακολουθούν να κυριαρχούν στην ειδησεογραφία, ένα λογικό παράδοξο κάνει αισθητή την ύπαρξή του: όσο επιβεβαιώνονται οι επιστημονικές προειδοποιήσεις για την κλιματική αλλαγή, τόσο βαλτώνουν οι διεθνείς προσπάθειες για συναινετική πολιτική λύση στο περιβαλλοντικό πρόβλημα.

Οι πλημμύρες προκάλεσαν μεγάλο πόνο στους Πακιστανούς, αλλά οι φαρμακευτικές είδαν τις μετοχές τους να ανεβαίνουν στα χρηματιστήρια (κάτω) του κόσμου με τα 1,5 εκατ. εμβόλια που παρήγγειλε ο ΠΟΥ. Μόλις την περασμένη εβδομάδα, η τελευταία σύνοδος των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή ναυάγησε στη Βόννη, και ο ίδιος ο γ.γ. του ΟΗΕ Μπαν Κι-Μουν δήλωσε ότι δεν είναι καθόλου αισιόδοξος ούτε για τη νέα διεθνή κλιματική σύνοδο που θα γίνει στο Κανκούν του Μεξικού τον ερχόμενο Νοέμβριο.

Παραλογισμός

Ολα δείχνουν ότι η απώλεια της λογικής είναι η πρώτη συνέπεια της κλιματικής αλλαγής. Ομως, πολιτικοί αναλυτές και οικονομολόγοι έχουν άλλη γνώμη. Επιμένουν ότι δεν πρόκειται για παράλογο, αλλά απλώς για ένα παράδοξο φαινόμενο που προκύπτει από τη λογική της καπιταλιστικής διαχείρισης και συνοψίζεται στη φράση «όσο πιο ακραία τα καιρικά φαινόμενα, τόσο πιο πολλά τα λεφτά που μπορεί να κερδηθούν».


Είναι η κυνική διατύπωση της αντίστοιχα κυνικής πραγματικότητας, ότι ο καπιταλισμός «διαθέτει την εφευρετικότητα που τον κάνει να εκμεταλλεύεται με απίστευτη κερδοσκοπική δημιουργικότητα οτιδήποτε κι αν συμβαίνει» όπως εύστοχα σημειώνει στο blog του ο Τζέρι Γκολντ, ένας όχι και τόσο γνωστός αριστερός οικονομολόγος.

Η «κερδοσκοπική δημιουργικότητα» είναι η δραστηριότητα εκείνων που αποκομίζουν οικονομικά οφέλη από τις κλιματικές αλλαγές, και δυστυχώς για τον πλανήτη, είναι πολλοί: πολυεθνικές εταιρείες όλων των κλάδων της οικονομίας, κερδοσκόποι, παρασκηνιακές ομάδες πίεσης (τα γνωστά λόμπι), προμηθευτές αγαθών πρώτης ανάγκης, τράπεζες και κυβερνήσεις. Ολοι συνωστίζονται για το μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας που τους προσφέρεται στο πιάτο: η αντίληψη ότι η ευθύνη για τη διαχείριση των περιβαλλοντικών κρίσεων βαραίνει αποκλειστικά τον βιομηχανοποιημένο κόσμο, σημαίνει ότι οι ίδιοι που τις προκαλούν είναι αυτοί που καλούνται και να τις διαχειριστούν.

Πώς βγαίνει όμως το χρήμα; Υπάρχουν παραδείγματα. Η απαγόρευση των ρωσικών εξαγωγών σιτηρών αύξησε κατακόρυφα τις τιμές τους αναστατώνοντας τη διεθνή αγορά. Αυτό, θεωρήθηκε από τους άλλους εξαγωγείς «ανωτέρα βία» που επέβαλε αναθεώρηση των υφιστάμενων συμβολαίων. Τα νέα συμβόλαια στήθηκαν με βάση τις νέες αυξημένες τιμές, ενώ εταιρείες όπως η Glencore, η Syngenta και η Monsanto κάλυψαν τα ρωσικά κενά, πουλώντας γενετικά τροποποιημένα σιτηρά, προετοιμάζοντας «ένα ολοκληρωτικό καθεστώς στη διεθνή αγορά τροφίμων».

Οι κερδοσκόποι από τη μεριά τους έδρασαν με φαντασία, ανακαλύπτοντας νέους κερδοφόρους τομείς για επενδυτές, με χαρακτηριστικότερο το λεγόμενο δείκτη CDDs (Cooling Degree Days- Ημέρες Αξιολόγησης Ψύξης). Τι είναι αυτό; Με δεδομένη την αυξημένη χρήση κλιματιστικών κατά τις περιόδους καύσωνα, σπεκουλάρουν για την αναμενόμενη ζήτηση ενέργειας, σε προοπτική μερικών μηνών.

Μετά, έρχονται τα λόμπι. Παράδειγμα, οι ΗΠΑ. Σύμφωνα με την ερευνήτρια Μαριάν Λαβέλ,140 επενδυτικές, ενεργειακές και διατροφικές επιχειρήσεις δαπανούν πάνω από 100 εκατομμύρια δολάρια ετησίως για δωρεές στα κόμματα, εξασφαλίζοντας έτσι το πάγωμα περιβαλλοντικών νομοθεσιών που πλήττουν τα άμεσα οικονομικά τους συμφέροντα. Κάπου ανάμεσα στα λόμπι και το Κάπιτολ Χιλ «παίζουν» οι εταιρείες της πράσινης τεχνολογίας, καθώς σύμφωνα με τις εκθέσεις της Γενικής Γραμματείας του ΟΗΕ, η αγορά των ήπιων τεχνολογιών εκτιμάται ότι ξεπερνά τα 20 τρισεκατομμύρια δολάρια

Για τους προμηθευτές προϊόντων πρώτης ανάγκης, τα πράγματα είναι απλούστερα. Για παράδειγμα, στο Πακιστάν δόθηκαν ήδη περίπου 70.000 σκηνές, μόνο από τις υπηρεσίες του ΟΗΕ, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, μετά το περσινό σκάνδαλο για την πανδημία γρίπης, εμφανίζεται αμόλυντος και ζητάει «προετοιμασία φαρμάκων για 1,5 εκατομμύρια περιπτώσεις ασθενών» ανοίγοντας μια νέα, ευκαιριακή αλλά αναπόφευκτη, αγορά για τις (αμαρτωλές) φαρμακευτικές.

Η πρόληψη ως μπίζνα

Τα ακραία καιρικά φαινόμενα δημιουργούν ανθηρό οικονομικό περιβάλλον και για τους κατασκευαστές συστημάτων πρόληψης, με παράδειγμα την Ιρλανδία που ανακοινώνει υψηλά κονδύλια αντιπλημμυρικών έργων που θα αναλάβουν ιδιωτικές εταιρείες.

Τέλος, οι τράπεζες. Τόσο το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο όσο και η Παγκόσμια Τράπεζα σπεύδουν να συνδράμουν οικονομικά τις πληγείσες χώρες εγκρίνοντας υπέρογκα-εξπρές δάνεια. Με μια λεπτομέρεια: τα δάνεια προστίθενται στα ήδη υπάρχοντα και απαιτούν τους ίδιους όρους σκληρών μέτρων λιτότητας, απολύσεων και μειώσεων μισθών.

Είτε μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος, είτε φιλανθρωπική αρωγή, όλες οι παραπάνω δραστηριότητες προσφέρουν κέρδος. Κι αυτό είναι που πρέπει να διασφαλιστεί, σε έναν καπιταλισμό που σέβεται τον εαυτό του περισσότερο απ' οτιδήποτε άλλο.